Dư Luận Nữ Quyền Tại Huế (1926-1929) Trên Sách Báo Đương Thời

Dư luận nữ quyền tại Huế (1926-1929) là một công trình biên khảo, tư liệu được hai nhà nghiên cứu văn học Lại Nguyên Ân và Nguyễn Kim Hiền sưu tầm, khảo cứu và giới thiệu. Cuốn sách thuộc Tủ sách Phụ nữ tùng thư – Tủ sách Giới và Phát triển của Nhà xuất bản Phụ nữ Việt Nam, vốn đã và đang được ghi nhận tích cực từ đông đảo độc giả và giới chuyên môn.

Phong trào phụ nữ ở Việt Nam khởi phát vào những năm đầu thế kỉ XX vốn được ví như một luồng gió mới rung chuyển những tư tưởng cổ hủ, tối thời, kìm kẹp không chỉ người phụ nữ mà còn cả xã hội Việt Nam nói chung. Những tờ báo, tạp chí mới nổi lúc bấy giờ chính là những “vũ khí” mạnh mẽ và trực tiếp nhất của các học giả, nhà tư tưởng ước mong đổi thay cái phận đàn bà nước nhà vẫn lầm lũi trong bóng tối của phong kiến và Nho giáo. Có thể kể đến những cái tên nổi bật với dư luận khi ấy như tạp chí Nam phong những năm 1917-1920 viết về nữ học, mục “Văn đàn bà” của tạp chí Hữu Thanh, mục “Nhời đàn bà” của báo Trung Bắc tân văn hay Phụ nữ tân văn ở Sài Gòn (1929-1935). Đi kèm đó là những cây bút như Đạm Phương – người khơi lên sớm nhất về “vấn đề phụ nữ”, Phan Bội Châu, Hoành Sơn Đặng Văn Bảy… Phong trào diễn ngôn báo chí tuy thật có sôi nổi, liên tục và kéo dài nhiều năm nhưng vẫn phần nhiều được ghi nhận ở Hà Nội và Sài Gòn. Bởi lẽ đó, rất cần có một cái nhìn toàn cảnh hơn tới những dữ liệu và hoạt động báo chí nữ quyền sôi nổi ở Trung Kỳ đầu thế kỷ, đặc biệt ở Huế, để thấy đây là một bộ phận ngôn luận cũng mạnh mẽ và đanh thép không kém hai kỳ còn lại.

Cuốn sách gồm 04 phần chính. Phần I/ Các tài liệu về nữ học, nữ công tại Huế (1926) giới thiệu một số bài diễn thuyết, diễn văn của Phan Bội Châu, Huỳnh Thúc Kháng và Đạm Phương Nữ Sử tại một số trường nữ thục hay vận động các chị em tham gia nhiệt tình hơn vào các chi nhánh Nữ công học hội, tuyên ngôn rõ ràng về mục đích, tôn chỉ và phương hướng hoạt động của Hội, xem đây như một lí tưởng mới để chị em ở dải Trung Kỳ tự tin mà noi theo, làm theo. Phần II tuyển tập các bài báo và tin trên báo “Tiếng dân” giai đoạn 1927-1929. Những cây bút xuất hiện thường xuyên và nổi bật có thể kể đến như Huỳnh Thị Bảo Hòa, Nguyễn Thị Ngọc Trác, Dã Lan nữ sĩ, Hoàng Thị Xuân, Tuyết Như… Nội dung các báo đề cập đa dạng các khía cạnh nữ quyền luận từ thuở sơ khai đến khi cách mạng tư tưởng và tận cùng hơn là cách mạng bạo lực ở nhiều quốc gia đã khai phá đến. Những bài báo không chỉ gói gọn việc cập nhật cho chị em trong nước thời thế của phụ nữ đang biến động từng giây, từng phút ngoài kia mà còn đánh thẳng vào việc chị em cần thay đổi bản thân, từ ngoại hình đến tư tưởng, nếp nghĩ về phận đàn bà để giải phóng mình, để sống mà nhận thức tối đa nhất cái năng lực vẫn còn bị nam giới và xã hội hủ bại kìm hãm. Phần III và Phần IV tập trung giới thiệu hai cuốn sách “Phụ nữ vận động” và phụ lục sách “Xã hội” – “Phụ nữ và xã hội” trong Quan hải tùng thư, lược lại những dấu mốc chính trong phong trào nữ quyền ở các các nước phương Đông và phương Tây, để thấy phụ nữ các nước đã đạp bỏ những rào cản trong tinh thần và thậm chí đi đến bạo lực cách mạng để đòi quyền ngang hàng nam giới.

Đọc và quan sát hoạt động báo chí nữ quyền tại Huế giai đoạn 1926-1929 này, có thể thấy ngoài những giảng giải dễ hiểu về các quyền của đàn bà mà các cây bút vốn chuyển sang giọng tâm sự, tâm tình, gần gũi và áp vào đời sống vẫn quanh quẩn khuê phòng, nội gia, ta còn thấy được chút hóm hỉnh, thi vị của những tranh luận qua lại số báo này nối tiếp số báo khác; coi thể các bậc nữ nhi đâu ngại gì không ngả vào các quyền của giới quần thoa mà trào phúng, mà chọc ghẹo, mà hãnh diện tranh luận hết mực với giới còn lại. Tất cả đã tạo nên toàn cảnh giai đoạn đòi bình quyền đầy màu sắc Việt nữ đầu thế kỉ XX.

Nhà xuất bản Phụ nữ Việt Nam xin trân trọng được giới thiệu cùng bạn đọc.

Tác giả

Lại Nguyên Ân

(bút danh: Vân Trang, Ngân Uyên, Tam Vị, Nghĩa Nguyên)

Nhà phê bình, nghiên văn học. Sinh năm 1945 tại Hà Nam.

Hội viên Hội nhà văn Việt Nam.

Hoạt động chủ yếu là phê bình, nghiên cứu văn học, biên dịch thông tin lý luận văn hoá văn nghệ.

Giải thưởng Phan Châu Trinh năm 2010.

Một số công trình và sách tiêu biểu đã xuất bản: Phê bình & Tiểu luận (NXB Hội nhà văn, 2009), Phan Khôi – Vấn đề phụ nữ ở nước ta (sưu tập chuyên đề, NXB Phụ nữ, 2016), Tìm lại di sản (tiểu luận – phê bình, NXB Văn hóa – Văn nghệ, 2012, Đọc lại người trước – Đọc lại người xưa (tiểu luận – tạp văn, NXB Hội nhà văn, 1998), tuyển tập Phan Khôi – tác phẩm đăng báo (nhiều cuốn, NXB Tri thức)…

Nguyễn Kim Hiền

Nhà nghiên cứu văn học. Hiện đang sống và làm việc tại Pháp.

Về Tủ sách Phụ nữ tùng thư

Tủ sách Phụ nữ tùng thư (Tủ sách Giới và Phát triển) của Nhà xuất bản Phụ nữ là tủ sách công bố các công trình về vấn đề phụ nữ (the question of women), hướng tới các nhận thức và thực hành quyền phụ nữ (women’s rights), cũng như đấu tranh cho nữ quyền (feminism), vì sự tiến bộ của phụ nữ Việt Nam và sự phát triển bền vững của đất nước.

Tủ sách gồm:

– Loại Biên khảo, tư liệu: tập hợp các tư liệu trên báo chí, các công trình, bài viết của các nhà cách mạng, nhà văn, nhà báo, nhà nghiên cứu, nhà dịch thuật, nhà hoạt động nữ quyền, ở Việt Nam từ đầu thế kỷ XX đến nay, khi vấn đề phụ nữ trở thành một bộ phận quan trọng trong các dự án cải cách xã hội và đấu tranh vì sự bình đẳng giới;

– Loại Hợp tuyển, tinh tuyển: tập hợp sáng tác của các tác gia nữ trong di sản văn chương Việt Nam thời trung đại, bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa do phụ nữ Việt Nam sáng tạo;

– Loại Nghiên cứu: giới thiệu các tập tiểu luận chuyên đề, các chuyên khảo nghiên cứu về các vấn đề phụ nữ ở Việt Nam và thế giới;

– Loại Dịch thuật: giới thiệu các công trình kinh điển của thế giới đấu tranh cho sự nghiệp của phụ nữ, các lý thuyết và thực hành nghiên cứu về các vấn đề phụ nữ, các vấn đề về giới và nữ quyền,; dịch và giới thiệu các công trình tìm hiểu các vấn đề của phụ nữ Việt Nam ra thế giới.

Với tủ sách này, Nhà xuất bản Phụ nữ mong muốn đem đến một cái nhìn toàn diện và có hệ thống về các vấn đề Giới và Phát triển; về vai trò và đóng góp của phụ nữ Việt Nam từ xưa đến nay trên mọi phương diện chính trị – văn hóa – xã hội – kinh tế; góp phần xây dựng xã hội Việt Nam phát triển hài hòa, bền vững.

Tác phẩm đã xuất bản:

Phan Khôi: Vấn đề phụ nữ ở nước ta

Đạm Phương nữ sử: Vấn đề phụ nữ ở nước ta

Phan Bội Châu: Vấn đề phụ nữ ở nước ta

Nguyễn Văn Vĩnh: Nhời đàn bà

Một Điểm tinh hoa

Nam nữ bình quyền

Tự Lực Văn Đoàn với Vấn đề phụ nữ ở nước ta